Artykuły | Rzeczpospolita młynarska

Młynarze

Taki sobie młynarz dobry
jak i wojewoda,
wojewodzie robią ludzie
młynarzowi woda.

Mielenie zbóż w Polsce przed epoką młynów.
W sławnej Księdze założenia klasztoru Świętej Maryi Dziewicy w Henrykowie, zwanej Księgą Henrykowską, spisywanej od 1269 do 1310 roku w klasztorze Cystersów w Henrykowie, na stronie 24 znajduje się zapis: Sine, ut ego etiam molam hoc est polonico day ut ia pobrusa a ti poziwai, co należy tłumaczyć: Pozwól, bym ja też mełł to jest po polsku: pozwól, ja będę mełł, a ty odpocznij. Jest to nie tylko najstarszy zapis w języku polskim ale także najstarszy zapis w języku polskim dotyczący przemiału zboża ( inna sprawa, to na ile naprawdę jest to zdanie w języku polskim skoro wypowiada je Czech do swojej żony Ślązaczki. Słowo brus we współczesnym języku czeskim oznacza kamień szlifierski, zaś po śląsku brusić znaczy ostrzyć ). Bruszenie czyli obracania kamienia żarna, jest najstarszym znanym sposobem produkcji mąki na większą skalę. Tak czy inaczej, zachowując poprawność polityczną, najstarsza wzmianka w języku polskim o produkcji mąki pochodzi z roku 1270. Czytaj dalej Młynarze

Najstarsze młyny krasnostawskie a lokalizacja grodu Szczekariew

Pierwszą próbę zlokalizowania miejsca, w którym niegdyś mógł znajdować się wymieniany w latopisach gród Szczekariew podjął K. Pawłowski, dopatrując się jego usytuowania na lewym brzegu Wieprza w okolicach krasnostawskiego zamku [1] . W 2000 roku W. Czarnecki na marginesie swojej publikacji dotyczącej rozwoju sieci parafialnej ziemi chełmskiej, przywołał zapiskę sądową z 1470 roku, w której wymieniono młyn pod grodziskiem w Krasnymstawie, łącząc tę wzmiankę z lokalizacją grodu Szczekariew [2] . Czytaj dalej Najstarsze młyny krasnostawskie a lokalizacja grodu Szczekariew

Osada Młyńska – Roztoka-Brzeziny jako forma ochrony „in situ” oraz koncepcja powstania muzeum

Michał Winiarski

Celem pracy pt. „Osada Młyńska – Roztoka-Brzeziny jako forma ochrony in situ oraz koncepcja powstania muzeum” jest przedstawienie historii osady młynarza Józefa Winiarskiego, usytuowanej w niewielkiej miejscowości podgórskiej na Pogórzu Rożnowskim od momentu powstania ( I poł. XX w.) poprzez lata swej działalności do czasów obecnych w kontekście różnych funkcji, jakie to miejsce pełniło i w przyszłości pełnić będzie mogło. Czytaj

Drzewo genealogiczne młynarskiej rodziny Kwaśkiewiczów

Ewa Nowak-Tworko

Młynarski „klan” rodziny Kwaśkiewiczów, ptomków Wojciecha i Julianny, zaznaczył się w dziejach młynarstwa obszaru wokół Tomaszowa Mazowieckiego, Ujazdu i rzeki Pilicy na przestrzeni około stu trzydziestu lat. Od lat 1820-tych do 1950-tych, do czasów nacjonalizacji po II Wojnie Światowej i upadku młynarstwa w Polsce.
1. Wojciech Kwaśkiewicz +1782 lat 45 par. Ujazd. Czytaj dalej Drzewo genealogiczne młynarskiej rodziny Kwaśkiewiczów

Młyny wodne nad rzeką Łopą w powiecie krasnostawskim

W traktacie granicznym z 1359r. z rozkazu Kazimierza Wielkiego i Jerzego Narymuntowicza (wnuka Giedymina) dwunastu starców, sześciu z ziemi lubelskiej: Iacobus dictus Marzina, Venceslaus cmetho de Olesniki, Swarton dictus Capusta de Suchodoli, Morisz et Nicolaus de Psoncze Krczonow, Woisław de Czesto Borowicze dictus Zolkowski ( przodek słynnego rodu Żółkiewskich?), i sześciu z ziemi ruskiej: Cucz de Obornow, Squala Ivan de St. zicza (Stężyca?), frater suus, Chodor Sqweczicz, Andrei de Gorzkow, Stebli de Plonki i Olexa Pelczicz de Chlanow, okazało przebieg granicy pomiędzy Polską a Rusią. Czytaj dalej Młyny wodne nad rzeką Łopą w powiecie krasnostawskim

Nadanie młyna z 1410r. jako źródło do chronologii budowy zamku w Krasnymstawie

Kazimierz Stołecki w swojej monografii Krasnegostawu zawarł zestawienie najstarszych dokumentów źródłowych związanych z miastem. Jednym spośród tychże dokumentów jest zezwolenie wydane przez Władysława Jagiełlę dla cieśli Jarosza na budowę młyna i tartaku na rzece Wieprz obok miasta Krasnystaw^¹. Jest to jedno z wielu podobnych nadań dokonanych przez tego króla i można by tu wymienić podobne nadanie z 1405r. dla cieśli Jana, czy także z 1405r. dla Klimka Więczorka^². Jednak dokument ten zawiera ważne informacje dotyczące krasnostawskiego zamku. Oto treść dokumentu wystawionego 14 lutego 1410 roku w Sandomierzu. Czytaj dalej Nadanie młyna z 1410r. jako źródło do chronologii budowy zamku w Krasnymstawie

Informacje źródłowe o młynach w ziemi chełmskiej i powiecie krasnostawskim z drugiej połowy XV i pierwszej połowy XVI w.- zestawienie

Opracował: Lech Dziedzic

Poniższe zestawienie informacji źródłowych z późnego średniowiecza o młynach w ziemi chełmskiej i powiecie krasnostawskim zostało przygotowane na podstawie pracy Małgorzaty Kołacz- Chmiel ,,Społecznści chłopskie ziemi chełmskiej w późnym średniowieczu”, Lublin 2009.

WIEŚ	DATA	ŹRÓDŁO
BRUS	1519	KZC - ZAP., SYG.3, K.267
BUŚNIA	1457	KZC-ZAP., SYG.1, K.47
CHOMĘCISKA	1472	KZK-ZAP., SYG.2, K.76V
CYCÓW	1462 1470	KZC-ZAP., SYG.2, K.15V KZC-ZAP., SYG.3, K.237
DESZKOWICE	1516	KZK-ZAP., SYG.3, K.237
DŁUGIEŁOZY	1518	KZK-ZAP., SYG.3, K.279V
GORZKÓW	1474 1480 1491 1517 1520	KZK-ZAP., SYG.2, K.59V KZK-ZAP., SYG.2, K.170V KZK-ZAP., SYG.2, K.304V KZK-ZAP.,SYG.3., K.255 KZK-ZAP., SYG.3., K.333
HAJOWNIKI	1471 1477 1498	KZK-ZAP., SYG.2, K.82V KZK-ZAP., SYG.2, K.38V,98 KZK-ZAP., SYG.2, K.337V
KANIE	1429	KZC-DEK, SYG.1A, K.4
KRUPE	1453 1511	KZK-ZAP., SYG.2, K.141 KZK-ZAP., SYG.3, K.110
KRZYWE	1491	KZK-ZAP., SYG.2, K.306
LATYCZYN	1482 1511	KZK-ZAP., SYG.2, K.197V KZK-ZAP., SYG.2, K.118
LESZCZANY	1463 1474	KZC-ZAP., SYG.2, K.430 KZC-ZAP., SYG.3, K.346V
MAŁOCHWIEJÓW	1480	KZK-ZAP., SYG.2, K.164V
MASZÓW K. PŁONKI	1474	KZK-ZAP., SYG.2, K.53
MOGIELNICA	1492	KZC-ZAP., SYG.2, K.379
OMOKÓW	1519	KZC-ZAP., SYG.3, K.244V
ORCHOWIEC	1497	KZK.ZAP., SYG.2, K.389
ORŁÓW	1476 1497 1498 1503 1508 1520 1531	KZK-ZAP., SYG.2, K.74 KZK-ZAP., SYG.2, K.514 KZK-ZAP., SYG2, K.18V KZK-ZAP., SYG.3, K.11 KZK-ZAP., SYG.3, K.20V KZK-ZAP., SYG.3, K.340 KZK-ZAP., SYG.2, K.404V
OSTRZYCA	1497	KZK-ZAP., SYG.2, K.370-370V
PŁONKA	1480 1485 1521 1522	KZK-ZAP., SYG.2, K.180 KZK-ZAP., SYG.2, K.252 KZK-ZAP., SYG.3, K.351 KZK-ZAP., SYG.3, K.376
PUTNOWICE	1516	KZC-ZAP., SYG.3, K.124
ROMANÓW	1521	KZK-ZAP., SYG.3, K.356V
RUDA	1516	KZK-ZAP., SYG.3, K.202V
SEREBRYSZCZA	1470	KZC-ZAP., SYG.3, K.396
SIEDLISZCZE K. CHEŁMA	1456 1456	KZC-ZAP., SYG.2, K.289V KZCIZAP., SYG.1, K.48
SIELEC	1456	KZC-ZAP., SYG.2, K.288
SIENNICA DUŻA	1477 1480 1490	KZK-ZAP., SYG.2, K.38 KZK-ZAP., SYG.2, K.167 KZK-ZAP., SYG.2, K.302
SKIERBIESZÓW	1493	KZK-ZAP., SYG.2, k.337
SKOKOWICE	1479 1491 1497 1520	KZK-ZAP., SYG.2, K.128 KZK-ZAP., SYG.2, K.311 KZK-ZAP., SYG.2, K.372V KZK-ZAP., SYG.3, K.340V
STAW UJAZDOWSKI	1478 1483 1484 1486 1491	KZK-ZAP., SYG.2, K.120V KZK-ZAP., SYG.2, K.217 KZK-ZAP., SYG.2, K.229V KZK-ZAP., SYG.2, K.258V KZK-ZAP., SYG.2, K.308
STAW K. CHEŁMA	1447	KZC-ZAP., SYG.2, K.58
STEPANKOWICE	1456	KZC-ZAP., SYG.1, K.39
STRZESZÓW	1445	KZC-ZAP., SYG.1, K.17V
SULENICE	1496	KZK-ZAP., SYG.2, K.382V
SURHÓW	1480 1485 1488 1498	KZK-ZAP., SYG.2, K.177 KZK-ZAP., SYG.2, K.249V KZK-ZAP., SYG.2, K.277 KZK-ZAP., SYG.2, K.394
ŚREDNIE	1470	KZK-ZAP., SYG.2, K.13
ŚWIERSZCZÓW	1461	KZC-ZAP., SYG.2, K.14V
TARNÓW	1522	KZC-ZAP., SYG.2, K.65
WERESZYN	1455 1507	KZC-ZAP., SYG.2, K.331V KZC-ZAP., SYG.3, K.35
WIELKOPOLE	1479 1483 1511 1513 1520	KZK-ZAP.,SYG.2, K.129 KZK-ZAP., SYG.2, K.220 KZK-ZAP., SYG.3, K.117 KZK-ZAP., SYG.3, K.155V KZK-ZAP., SYG.3, K.333
WIERZBICA	1492	KZK-ZAP., SYG.2, K.321
WIERZCHOWINY	1512	KZK-ZAP., SYG.3, K.145
WIERZCHOWISKA	1471	KZC-ZAP., SYG.2, K.589
WOJSŁAWICE	1484 1519 1520 1528	KZK-ZAP., SYG.2, K.234 KZC-ZAP., SYG.3 K.3367V KZC-ZAP., SYG.3, K.328 KZK-ZAP., SYG.3, K.486V
WOLA HAJOWNICKA	1493 1516 1520	KZK-ZAP., SYG.2, K.323V KZK-ZAP., SYG.3, K.218 KZK-ZAP., SYG.3, K.329V
WOLA LATYCZYŃSKA	1485 1508	KZK-ZAP., SYG.2, K.246 KZK-ZAP., SYG.3, K.27
WOLA KRUPSKA	1474 1482 1488 1510	KZK-ZAP., SYG.2, K.47 KZK-ZAP., SYG.2, K.194V KZK-ZAP., SYG.2, K.271 KZK-ZAP., SYG.3, K.93
WOLA ORŁOWSKA	1488	KZK-ZAP., SYG.32 K.273V
WOLA TARNOWSKA	1474	KZC-ZAP., SYG.3, K.356
WOLA UCHAŃSKA	1519	KZC-ZAP., SYG.3, K.335V
WOLA ŻÓŁKIEWSKA	1480 1485	KZK-ZAP., SYG.2, K.142 KZK-ZAP., SYG.2, K.242V
WILKÓW	1460 1521	KZK-ZAP., SYG.1, K.59.V KZK-ZAP., SYG.2, K.347V
ZAPORZE	1507 1525	KZK-ZAP., SYG.3, K.67V KZK-ZAP., SYG.3, K.437
ŻÓŁTAŃCE	1454 1461 1515	KZC-ZAP., SYG.2, K.297 KZC-ZAP., SYG.2, K.15 KZC-ZAP., SYG.3, K.101V
ŻDANÓW	1485 1486 1488 1489 1496 1497 1510	KZK-ZAP., SYG.2, K.245V KZK-ZAP., SYG.2, K.255 KZK-ZAP., SYG.2, K.272V KZK-ZAP., SYG.2, K.285V KZK-ZAP., SYG.2, K.436V KZK-ZAP., SYG.2, K.516V KZK-ZAP., SYG.3, K.86
ŻDŻANNE	1453 1458 1463 1466	KZK-ZAP., SYG.2, K.279 KZK-DEK., SYG.1A, K.40 KZC-ZAP., SYG.2, K.427 KZC-ZAP., SYG.2, K.471V
ŻÓŁKIEW	1480 1485 1489 1490 1491	KZK-ZAP., SYG.2, K.142 KZK-ZAP., SYG.2, K.247V KZK-ZAP., SYG2, K.282 KZK-ZAP., SYG.2, K.296 KZK-ZAP., SYG.2, K.310V

Skróty w tabeli:
KZC – księgi ziemskie chełmskie
KZK– – księgi ziemskie krasnostawskie
ZAP – seria zapisy
DEK – seria wyroki
SYG – sygnatura
K – karta
Opracowanie: Lech Dziedzic

Młyny wodne w powiecie krasnostawskim według rejestru poborowego podatku łanowego z 1659r.

Opracował: Lech Dziedzic

W księgach grodzkich krasnostawskich znajduje się wpis rejestru poborowego podatku łanowego z 1659 roku z informacją o poniżej wymienionych młynach: Czytaj dalej Młyny wodne w powiecie krasnostawskim według rejestru poborowego podatku łanowego z 1659r.

Szczebrzeszyński młyn z historią szuka nowego właściciela

Autor: Lech Dziedzic

Sierpniowy upał zelżał co zachęciło nas, wraz z małżonką, do wycieczki po Roztoczu.

Młyn z 1909 r. w Szczebrzeszynie 2 — Młyn z 1909 r. w Szczebrzeszynie. Foto Lech Dziedzic

Oczywiście, ta wycieczka nie mogła się obyć bez zwiedzania i fotografowania młynów.
W taki sposób trafiliśmy do królestwa Pana Marka Kołcona, czyli młyna w Szczebrzeszynie. Czytaj dalej Szczebrzeszyński młyn z historią szuka nowego właściciela

Ród młynarski Mężyńskich ciągle miele

Napisał do nas Pan Lech Piątkowski, zwracając uwagę na fakt, że pomimo niesprzyjających rodzinnemu młynarstwu okoliczności, w dalszym ciągu są podtrzymywane tradycje rodu młynarskiego Mężyńskich w Bardzie a nawet ujarzmiane nowe technologie młynarskie.

Mącznia i mątwica staropolskie nazwy młynów

Autor: Ryszard Mączka

Zanim przyjęły się u nas nazwy “młyn” i “młynarz” funkcjonowały od dawien dawna polskie nazwy: “mącznik”, “mączarz” “mącznia” (Słownik polszczyzny XVI wieku), “mączkowanie” (Słownik Doroszewskiego).

Czytaj dalej Mącznia i mątwica staropolskie nazwy młynów